Sen- Jak wielką role odgrywa w Naszym życiu?
Popularnie dobę- 24 godziny- dzieli się na 3 etapy. Pierwszy to etap pracy, drugi wiąże się z szeroko pojętym odpoczynkiem, trzeci zaś przeznaczony jest na sen. Każdy człowiek potrzebuje snu, by następnego dnia funkcjonować prawidłowo, móc skupić się na swoich zadaniach, oraz być wypoczętym.
Czym właściwie jest sen?
Sen przynosi nam ulgę, pozwala odpocząć zlasowanym mięśniom, oraz odprężyć się umysłowi.
Jest niezbędny do optymalnego funkcjonowania. Nie ma reguły, każdy z Nas śpi inaczej. Część z Nas śpi przy telewizorze, przy muzyce, na kanapie, czy nawet na siedząco, za dnia i w nocy. Nieodłącznymi elementami prawidłowego spania są cisza, zaciemnienie pomieszczenia, łóżko, odpowiednia temperatura. Jedni z Nas są wyspani po 4h lekkiego snu, inni zaś po 8h snu bardzo twardego i głębokiego budzą się zmęczeni. Dlaczego? Wpływają na to fazy snu REM i NREM.
Czym jest sen REM?
Podstawową, niezmienna wartością snu fazy snu REM jest paraliż ciała. Jest on wywołany zahamowaniem neuronów motorycznych w rdzeniu kręgowym, które pobudzają mięśnie do działania. Sen REM jest procesem, kiedy Nasz układ nerwowy jest bardzo aktywny, co wiąże się z dużą aktywnością na wykresie EEG (aktywności mózgu w poszczególnych fazach snu).
Sama nazwa REM jest skrótem od angielskiego rapid eye movement (szybki ruch gałek ocznych).
Faza REM pojawia się mniej więcej 90 minut po zaśnięciu i powtarza się mniej więcej co kolejne 90 minut. Kolejne fazy REM trwają coraz dłużej i dochodzą aż do godziny. Z 7,5 godzin snu dorosłego człowieka od 1,5 do 2 godzin przypadają na sen REM. W tym okresie tempo przepływu krwi wzrasta o 40%, rośnie tempo
przemiany materii, spontaniczna aktywność komórek nerwowych przekracza poziom stanu czuwania, a nerki produkują mniej moczu, ale za to o wyższym stężeniu.
Czym właściwie są sny?
Ciężko jednoznacznie zdefiniować sam sen i to, co dzieje się w naszym mózgu, kiedy trwa. Jest kilka przodujących modeli snu, niekoniecznie spójnych ze sobą. Michael Jouvet stwierdził, że zapisy falujące na wykresie EEG wiążą się z działaniem siatkowatego układu aktywującego. Wykazał, że są wynikiem naprzemiennej aktywności dwóch obszarów tego układu. Jądro szwu, wydzielające serotoninę wydłuża fazy snu NREM u kotów. Zdaniem Jouveta zapadanie w sen jest wywołane wzmożoną aktywnością tego narządu. Miejsce sinawe wydzielające norepinefrynę wpływa na wydłużenie fazy REM. Nasilona aktywność EEG w fazie REM wiążę się u ludzi z marzeniami sennymi, więc Jouvet wysunął hipotezę, że są one wywołane wzmożoną aktywnością miejsca sinawego. Ponieważ te dwa obszary uaktywniają się naprzemiennie, model Jouveta oddaje rytmiczną naturę snu- przechodzenie od snu głębokiego do płytkiego i na odwrót. Skąd się bierze ta naprzemienność nie wiadomo. Możliwe, że po pewnym czasie aktywność jednego ośrodka stymuluje aktywność drugiego.
Kolejny model snu opracował Hobson. Autor zakłada, że przechodzenie z jednej fazy snu do drugiej wiążę się z aktywności dwóch systemów chemicznych mózgu: aminergicznego i cholinergicznego. Kiedy zasypiamy, nasz mózg wkracza w fazę NREM, która charakteryzuje się brakiem aktywności kory mózgowej, oraz zmniejszoną aktywnością systemu aminergicznego, obejmującego przekaźniki monoaminowe, norepinefrynę i serotoninę. Kiedy czuwamy, aminy pomagają nam podejmować decyzję. Wydzielanie w dużych ilościach aminy hamują działanie systemu cholinergicznego. Gdy zasypiamy aktywność systemu aminergicznego spada, a uaktywnia się system cholinergiczny. Pozbawiony kontroli ze strony systemu aminergicznego, pobudzą on korę wzrokową i motoryczną wywołując stan REM. W tej fazie kora wzrokowa i odczuwamy wrażenia wzrokowe, które najlepiej oddaje słowo „halucynacje”, ponieważ nie pochodzą ze stymulacji oczu. Strumień obrazu często zaprzecza normalnej budowie czasu i przestrzeni , dlatego zazwyczaj sny uznaje się za dziwaczne, jednak poczucie dziwaczności towarzyszy raczej naszym refleksjom na ich temat, a nie ich przeżywaniu. Dzieje się tak, ponieważ kiedy śnimy poziom amin we krwi spada. Aminy pozwalają Nam odróżnić realne od nierealnego, oceniając napływające informacje na podstawie dotychczasowych doświadczeń. Kiedy brakuje amin nie potrafimy odróżnić czy wrażenia wzrokowe, które przetwarza Nasz mózg pochodzą z gałek ocznych, czy też ich źródłem jest na przykład nasza pamięć, emocje lub myśli.
Dlaczego zasypiamy i dlaczego się budzimy?
Przede wszystkim wynika to z rytmu dobowego. Naturalnie dla Naszego organizmu, kiedy pozwolimy mu wyspać się do woli, po 12,5 godzinach snu nie jesteśmy już w stanie nie jesteśmy już śnić prędko falowo. Sugeruje to tezę, że 24- godzinny cykl dobowy jest na Nas wymuszony przez otoczenie, a nasz naturalny rytm dobowy powinien trwać 25godzin. Na to jak śpimy wpływa również pobudzenie sytuacyjne- związane z nim problemy senne ustają, gdy przyczyna pobudzenia znika.
Jakie mogą być skutki braku snu?
Podstawowymi skutkami wywołanymi przez brak snu są zmęczenie i senność. Ponadto ludzie niewyspani nie potrafią się skupić, popełniają więcej pomyłek, oraz następuje u nich spowolnienie procesów poznawczych. W warunkach braku snu wolniej wykonuje się zadania umysłowe, których tempo ustala się samemu. Dawniej uważano, że wynika to z pomyłek, ale teraz jedną z przyczyn upatruje się w mikronach, a więc krótkich okresach snu występujących w czasie czuwania. Częstotliwość mikronów wzrasta proporcjonalnie do przedłużenia się okresu braku snu, w efekcie nasze procesy myślowe ulegają coraz większemu spowolnieniu. W okresie braku snu pojawiają się również problemy z pamięcią, może to wynikać między innymi z niewłaściwego kodowania informacji. Wynikiem braku snu jest też osłabienie czujności, oraz zmiana optymalnego czasu reakcji.
Nie wszystkie badania jednak jednoznacznie mówią, ze brak snu jest zły. Z klinicznych badań laboratoryjnych wynika, że jedna bezsenna noc u osób 30% do 60% przypadków) przynosi poprawę niewielką do umiarkowanej.
Nie można zatem jednoznacznie powiedzieć, że bezsenność ma tylko i wyłącznie negatywne skutki dla człowieka. Sny mimo badań są bardzo tajemniczym aspektem człowieczeństwa. Rytm snu każdego z Nas jest kwestią indywidualną, często zależną od trybu życia i pracy.